آموزش فنون و مبانی تست شناسی ( قسمت اول )

شما داوطلبان عزيز ! تاکنون براي آمادگي در آزمون سراسري، مراحل مختلفي را پشت سر گذاشته‌ايد و کم کم زمان آن مي‌رسد تا خود و معلوماتتان را در اين آزمون بسنجيد. بخش بسيار مهمي از نتيجه آزمون سراسري، بستگي به مهارت شما در تست زني دارد؛ در واقع، تست زني، مرحله‌اي است که شما در آن، حاصل تمام زحمات و مطالعه خود را روي پاسخنامه نشان مي‌دهيد؛ به همين دليل چگونگي تست زني در کنکور از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. افراد بسياري در امتحاناتي چون کنکور شرکت مي‌کنند، اما قبول نمي‌شوند. در مواردي علل عدم قبولي آنها به مسايلي غير از عدم مطالعه يا مطالعه ناکافي مربوط مي‌شود. آنها در واقع، شيوه‌هاي پاسخ دادن به سؤالات چهار گزينه‌اي را نمي‌دانند، و اين مهارتي است که با کمي تکرار و تمرين به دست مي‌آيد. با به کارگيري اين شيوه‌ها شما مي‌توانيد درصد پاسخ‌هاي درستي را که به سؤالات مي‌دهيد، افزايش دهيد و احتمال قبولي خود را بالا ببريد. اين نکات را به ذهن بسپاريد و حتماً تمرين کنيد.

سؤال‌ها را به طور اجمالي بررسي کنيد، راهنمايي‌ها را به دقت بخوانيد و متوجه تعداد و نوع سؤال‌ها باشيد و وقت خود را طبق ارزش سؤال‌ها زمان‌بندي کنيد. اين بررسي اجمالي مي‌تواند به شما کمک بسياري بکند و از احتمال بروز اشتباه در درک سؤالات جلوگيري نمايد. همچنين اين بررسي، گام اساسي براي شروع کار تست زني است.

زمان، يکي از عواملي است که قبل از تست زدن و پاسخگويي به آزمون‌هاي تستي بايد مدّ نظر باشد. يکي از مشکلاتي که داوطلبان در حين پاسخگويي به سؤال‌ها با آن روبرو مي‌شوند، کم آوردن وقت و دستپاچه شدن آنهاست. براي برطرف نمودن اين مشکل بايد سعي کنيد که وقت خود را با توجه به ارزش هر سؤال زمان‌بندي کنيد و مدت زماني که براي پاسخگويي به آن سؤال صرف مي‌کنيد، هماهنگ با تعداد سؤالات باشد. يکي از راه‌هاي موفقيت در کنکور، برگزاري آزمون‌هاي مشابه کنکور در منزل است. خوب است براي مهارت در تست زني در منزل نيز، شرايطي شبيه به آزمون سراسري به وجود بياوريد و ساعتي را که زمان آن قابل تنظيم باشد در نظر بگيريد و به تعدادي از آزمون‌هاي سال‌هاي قبل سازمان سنجش با زمان مشخص پاسخ دهيد.

سرعت عمل، باعث استفاده مطلوب ما از زمان مي‌شود و در آزمون‌هاي تستي اهميت نيز بسزايي دارد. برخي از افراد در کارهايشان سرعت کمتري دارند. اين گروه، بنا به دلايلي، بخشي از وقت خود را هدر مي‌دهند. اين زمان‌هاي از دست رفته در برخي از کارها و فعاليت‌ها چندان مشهود نيست، ولي در کارهايي چون تست‌زني، بويژه سر جلسه کنکور، اهميت اساسي دارد. معمولاً کساني که تمرکز بيشتري دارند و مطالب را خوب خوانده‌اند، در پاسخگويي حضور ذهن دارند و با سرعت عمل بيشتري پيش مي‌روند، ولي برخي ديگر از افراد، به دليل کندي عمل و نه به خاطر فقدان تمرکز، وقت خود را از دست مي‌دهند. اين افراد بايد بيشتر تمرين کنند و سرعت عمل خود را افزايش دهند. اين افراد براي انجام اين کار، بهتر است که علت کندي عمل خود را تشخيص دهند و اقدام به رفع آن کنند. براي افزايش سرعت عمل مي‌توانيد زماني را براي انجام کارهاي خود، بويژه تست زدن، اختصاص دهيد و سپس سعي کنيد که در اين فاصله تعدادي تست بزنيد و رفته رفته بکوشيد تعداد تست‌هايي را که در اين فاصله زماني مي‌زنيد، افزايش دهيد.

نکته مهم ديگر در تست زدن، دقت است. در پاسخ به سؤال‌هاي چهار گزينه‌اي بايد دقت کنيد که خانه مورد نظر را اشتباه پر نکنيد. خيلي از داوطلبان با آمادگي کامل سر جلسه آزمون سراسري حضور مي‌يابند، ولي با يک بي‌دقتي، پاسخ سؤالي را در يک خانه ديگر، که مربوط به سؤال ديگري است، پر مي‌کنند، و بدون توجه به شماره سؤال‌ها، همه پاسخ‌ها را تا آخر جابجا مي‌زنند. اين مشکل، يکي از شايع‌ترين بي‌دقتي‌ها در تست زني است که باعث از بين رفتن وقت و نمره داوطلب مي‌شود؛ به همين دليل دقت کنيد که در موقع پر کردن پاسخنامه خود دچار چنين اشتباهي نشويد و شماره هر سؤال را با شماره پاسخنامه‌تان تطبيق دهيد. سؤال‌ها و جواب‌ها را دقيقاً بخوانيد؛ چون نکات ريزي در سؤال‌هاي چهار جوابي هست که ممکن است خواننده را دچار اشتباه کند. در زير به آنها اشاره مي‌کنيم.

اکثر اشتباهاتي که در هنگام تست زدن پيش مي‌آيد مربوط به افعال جملات است. سؤالاتي که آخرشان با کلماتي چون «مي‌شود» و «نمي‌شود»، «مي‌باشد» و «نمي‌باشد»، «است» و «نيست» و … تمام مي‌شود، ممکن است داوطلب را دچار خطا کند. عدم دقت در هنگام تست زدن، موجب مي‌شود که فرد گزينه اشتباه را انتخاب کند. پاسخ‌هايي که از نظر قواعد دستوري با سؤال هماهنگي ندارند، غالباً غلط هستند؛ مثلاً صورت مساله به صورت جاي خالي است و از شما خواسته ‏مي‏شود که جاهاي خالي را با جواب درست پرکنيد و يکي از گزينه‌ها اصلاً مناسب آن جاي خالي نيست؛ چرا که از لحاظ دستوري جايش آنجا نيست.

نکته ديگر اينکه در آزمون‌هاي چهار گزينه‌اي معمولاً چهار گزينه شباهت زيادي به هم دارند و ممکن است که داوطلب با خواندن اولين گزينه، آن را صحيح بداند و از خواندن سه گزينه ديگر خودداري کند. توجه داشته باشيد که چهار گزينه را حتماً بخوانيد و با مقايسه کردن آنها با يکديگر، يکي را انتخاب کنيد.

در سؤالات جور کردني، بتدريج که موارد را باهم جور مي‌کنيد، آنها را حذف کنيد؛ در اين صورت، پاسخ‌ها کمتر خواهند شد و احتمال کاربرد مجدد آنها کاهش خواهد يافت. در موقع حدس زدن، معمولاً اولين حدس شما درست است؛ بنابراين، زياد وسواس به خرج ندهيد تا جواب را عوض کنيد؛ مگر در مواقعي که مطمين هستيد حدس اول شما غلط بوده است. پاسخ‌هايي را که مي‌بينيد غلط است، کنار بگذاريد و بدين طريق تعداد پاسخ‌ها را محدود کنيد تا احتمال پيدا کردن پاسخ صحيح را بيشتر کنيد.

تست زني بايد در سه مقطع انجام شود. مقطع اول، که همزمان با شروع مطالعه مباحث درسي است؛ يعني هر مبحثي که خوانده مي‌شود، بايد تست‌هاي همان مبحث را زد. مقطع دوم، زماني است که مباحث و کل کتاب تمام مي‌شود و بايد تست همه مباحث را زد، و مقطع سوم، زماني است که کل دروس تمام شده باشد و حالا بايد تست سال‌هاي قبل را زد. انجام اين تست‌هاي مختلط و تست کنکور سال‌هاي قبل، باعث مي‌شود که شخص عادت کند تا در يک زمان، تست دروس مختلف را بزند و آنها را با يکديگر خلط نکند؛ يعني براحتي بتواند در يک زمان، تست رياضي، شيمي، فيزيک، ادبيات و … را بزند، و در اين ميان، آنچه را که در ذهن دارد گم نکند.

علاوه بر مطالعه دقيق، آنچه که در کنکور اهميت دارد، آشنايي با نوع سؤالات تستي است. مسلماً کسي که با شيوه پاسخ به سؤالات تستي آشنايي داشته باشد، در آزمون بهتر عمل مي‌کند تا افرادي که هيچ گونه آشنايي با اين گونه سؤالات نداشته باشند، و انجام اين کار با تمرين، آسان مي‌شود. با اينکه تا کنکور، زمان زيادي باقي نمانده است، اما شما داوطلب عزيز مي‌توانيد در همين مدت کم نيز، چندين آزمون از سؤالات کنکور سال‌هاي قبل را در خانه برگزار کنيد تا هم با سؤالات کنکور بيشتر آشنا شويد و همين ‌طور مهارت تست زني خود را بالا ببريد.

خيلي از عوامل مي‌توانند شيوه پاسخ فرد به سؤالات را تحت تاثير قرار دهند. اگر فرض کنيم که تمام شرايط مطلوب وجود داشته و فرد با آگاهي کامل در جلسه امتحان حضور پيدا کرده باشد، شيوه تست‌زني، عامل بسيار مهمي است که به صورت يک کانال ارتباطي، دانسته‌هاي او را بر پاسخنامه منتقل مي‌کند. موارد ساده‌اي چون افزايش سرعت عمل، دقت و رعايت نکاتي در مورد شيوه پاسخ دادن به سؤال‌ها، مي‌توانند کارآيي شما را بالا ببرند.

1-    با آمادگي کامل و بموقع در سر جلسه امتحان حاضر شويد و وسايل مورد نياز مثل مداد، پاک کن، تراش و ساعت را به همراه داشته باشيد؛ با انجام اين کار، همه چيز در دسترس شما خواهد بود و بخشي از زمان شما براي پيدا کردن آنها هدر نمي‌رود.

2-    با اطمينان خاطر و آرامش کامل در امتحان شرکت کنيد،مثبت انديشي کنيد و همواره اين جملات را در ذهن خود تکرار کنيدکه: «من براي امتحان کاملاً آماده‌ام و بخوبي از عهده آن بر مي‌آيم». نگراني را از خود دور کنيد و هر گاه احساس نگراني کرديد، چند نفس عميق بکشيد تا آرام شويد. قبل از امتحان نيز با دوستانتان راجع به اضطراب و دلشورهصحبت نکنيد. بهتر است بدانيد که نگراني همچون يک بيماري مسري قابل سرايت به ديگران است.

3-    در ابتدا نگاهي گذرا به سؤالات بيندازيد و بخش کوچکي از وقت خود را براي انجام اين کار صرف کنيد. کلمات کليدي را (در سؤالات) مشخص کنيد و براي پاسخ دادن به سؤالات زمان‌بندي کنيد و در حالي که سؤالات را مي‌خوانيد، نکاتي را که به ذهنتان مي‌رسد و مي‌تواند مفيد باشد، در کنار آنها يادداشت کنيد.

4-     براي پاسخگويي به سؤالات، از يک برنامه منظم پيروي کنيد. ابتدا به سؤالات ساده‌تر پاسخ دهيد و بعد به آنها که نمره بيشتري دارند و سپس بترتيب به سؤالاتي کهمشکل‌تر هستند،جواب دادن به آنها وقت بيشتري مي‌گيرد ونمره کمتري دارند، پاسخ دهيد. سعي کنيد که از گزينه‌هاي طولاني فرار نکنيد. گزينه‌اي که بررسي آن به ظاهر مشکل‌تر است، خيلي اوقات در تست‌هاي جست و جو کردني همان گزينه جواب است.

5-    وقتي روي يک تست انرژي گذاشتيد و براي يافتن جواب فکر کرديد و نهايتاً به دو گزينه ترديدي رسيديد، با خود نگوييد که بعداً اگر به سراغ آن بياييد، شايد راه بهتري به ذهنتان برسد؛ بلافاصله جواب را همان موقع انتخاب کرده و به احساس اوليه خود در مورد جواب عمل کنيد. رد شدن از تست و بازگشت دوباره، مستلزم صرف وقت اضافي و بررسي دوباره تست است؛ بدون اينکه اطلاعات اضافه‌تري به شما بدهد يا شک شما را برطرف سازد.

6-     بسياري از داوطلبان در جلسه آزمون، اگر با چند سؤال دشوار مواجه شوند، ناگهان دستپاچه مي‌شوند و نظم ذهني خود را از دست مي‌دهند و احساس مي‌کنند که همه کنکور را از دست داده‌اند. اين گونه داوطلبان فکر مي‌کنند که ديگران به همه سؤال‌ها پاسخ مي‌دهند و فقط آنها هستند که نمي‌توانند به سؤال‌ها جواب دهند. متاسفانه اگر سؤال‌هاي آزموني دشوار باشد، دانش‌آموزان قوي‌تر بيشتر آسيب مي‌بينند؛ چرا که مي‌خواهند به تمام يا اکثر سؤال‌ها پاسخ صحيح دهند؛ اما بد نيست بدانيد برخي از کساني که در بهترين و دشوارترين رشته هاي دانشگاهي قبول شده‌اند، در بعضي از درس‌ها نمره قابل توجهي به دست نياورده‌اند. اگر ديديد که نمي‌توانيد به چند سؤال متوالي پاسخ دهيد، خود را نبازيد و مطمين باشيد که ديگران هم وضع شما را دارند. اعتماد به نفس داشته باشيد. داشتن روحيه، در هر مسابقه‌اي سرنوشت‌ساز است؛ از جمله در اين مسابقه علمي که کنکور نام دارد. بايد بر اعصاب خود تسلط داشته باشيد و درست مانند يک شطرنج باز ماهر يا يک فرمانده نظامي، در سخت‌ترين شرايط تصميم بگيريد که چه کار کنيد و بهترين کار در هر لحظه کدام است. شما بايد در چنين لحظه‌اي تشخيص دهيد که کدام تست را بايد رها کنيد، به کدام تست جواب دهيد و چگونه زمان را تنظيم نماييد. اگر هنگام حل چند تست پياپي، چيزي به ذهنتان نرسيد، چند لحظه مکث کنيد و همراه با تنفس عميق و تمرينات تن آرامي و در صورت امکان خوردن کيک و بيسکويت و کشمش و تنقلات، دقيقه‌اي استراحت نماييد و سعي کنيد که به مغز خود اکسيژن و به بدن خود قند کافي برسانيد. انجام اين کار باعث مي‌شود تا کارآيي مغز شما بهتر شود.

7-    اگر بر يک درس تسلط بيشتري داريد، ترتيب جواب دادن به سؤال‌ها را تغيير ندهيد. نظم و ترتيب سؤالات در دفترچه آزمون سراسري، کاري سنجيده و فکر شده است و درس‌ها را به طور تصادفي پشت سر هم مطرح نمي‌کنند و در اين کار حتماً صلاح دانش‌آموزان و داوطلبان در نظر گرفته مي‌شود؛ پس بهتر است که شما هم به همان ترتيبي که سؤال‌ها در دفترچه مطرح شده است، به آنها پاسخ دهيد. در سال‌هاي گذشته در آزمون سراسري، ابتدا سؤال‌هاي عمومي مطرح شده است تا داوطلبان آرامش و اعتماد خود را باز يابند و سپس سؤالات اختصاصي مطرح مي‌شود. در سؤالات تخصصي نيز ترتيب دروس مختلف بر مبناي کارشناسي دقيق صورت گرفته است و شما نبايد به علت عدم تسلط بر يک درس و تسلّط بيشتر بر درس ديگر، ترتيب پاسخگويي به سؤالات را تغيير دهيد؛ اما اگر نگران هستيد که مثلاً با پاسخ دادن به سؤالات يک درس، زمان کافي براي پاسخگويي به سؤالات درس ديگري را که به نظرتان مهم‌تر است، نداشته باشيد، به نکات بعدي توجه فرماييد.

8-     براي مورد بالا يک استثناء وجود دارد و آن هم داوطلباني هستند که موفق به خواندن همه دروس نشده‌اند. اين گروه بايد به سراغ درس‌هايي بروند که آنها را مطالعه کرده‌اند و سپس به پاسخگويي سؤالات ساده دروسي که مطالعه نکرده‌اند، اما مطالبي از آن را از بحث‌هاي کلاس و … به ياد دارند، بپردازند. اين گروه از داوطلبان، بعد از اينکه تمام سؤالات ساده همه درس‌ها را جواب دادند و مطمين شدند که ديگر سؤال ساده‌اي براي جواب دادن وجود ندارد، مدت مشخصي را بسته به زمان باقي مانده (مثلاً نيم ساعت) براي درس‌هاي با ضريب بالاتر (درس‌هاي ضريب 4) کنار بگذارند و سعي کنند که سؤالات بيشتري از آن درس‌ها را در حد امکان جواب دهند؛ در واقع، اين گروه از داوطلبان، بايد سعي کنند که هيچ درسي را کنار نگذارند و در هر درس به دنبال سؤال‌هايي بگردند که جواب آنها را مي‌دانند، و اگر در يک درس فقط سه يا چهار سؤال را پيدا کردند که مي‌توانستند به آن سؤالات جواب دهند، اميدوار باشند؛ زيرا با همين شرايط هم مي‌توانند نتيجه‌اي در حد تلاششان کسب کنند.

9-    دروسي در کنکور وجود دارند که بسياري از داوطلبان به خاطر سختي يا حجم زيادشان، از مطالعه آن دروس صرف نظر مي‌کنند. اين درس‌ها مي‌تواند براي داوطلباني که به فکر رتبه‌ها و رشته‌هاي خوب هستند، بسيار کمک کند؛ پس اگر مطالعه و آمادگي شما در اين درس‌ها زياد است، حتماً زمان مناسبي از پاسخگويي را به اين درس‌ها اختصاص دهيد.

10- کساني که يک درس را به طور کامل کنار مي‌گذارند، خواه به اين دليل که آن درس ضريب کمتري دارد يا اينکه آن درس را بلد نيستند، کاملاً اشتباه مي‌کنند؛ البته به جز موارد استثنايي، آن هم با نظر مشاور و کارشناس، کنار گذاشتن مطالعه يک درس اشتباه است. مي‌توانيد بخش‌هاي دشوار يک درس را کنار بگذاريد، اما حذف کامل يک درس خطاست؛ مثلاً داوطلبان گروه آزمايشي علوم رياضي و فني، گاهي اوقات به سؤالات درس شيمي پاسخ نمي‌دهند و برخي از داوطلبان گروه‌هاي آزمايشي علوم تجربي و علوم انساني درس رياضي را حذف مي‌کنند. انجام اين کار باعث مي‌شود تا دسته‌اي از داوطلبان که براي اين دروس وقت مي‌گذارند، بسيار موفق‌تر باشند.

11- هنگام پاسخ دادن به تست‌ها، به هيچ وجه وقت خود را صرف سؤالات وقت‌گير يا دشوار نکنيد و در ابتدا فقط به سؤال‌هايي که مي‌توانيد در وقت مقرر به آنها پاسخ دهيد، بپردازيد. برخي از سؤال‌ها را که پاسخ آن را مي‌دانيد، ولي تشخيص مي‌دهيد وقت گير باشند و پاسخ دادن به آنها به زمان زيادي (بيش از وقت مقرر) نياز دارد، با علامت ضربدر مشخص کنيد و با قاطعيت و خونسردي از آن سؤال‌ها عبور کنيد. به اين نکته توجه داشته باشيد که در کنکور، سؤالات ساده و دشوار به يک اندازه نمره خواهد داشت؛ پس بهتر است که در زمان ثابت به چند سؤال ساده پاسخ دهيد تا يک سؤال دشوار.ممکن است که پاسخ برخي از سؤالات را اصلاً بلد نباشيد يا برايتان بسيار دشوار باشند. اين گونه سؤال‌ها را با علامت   « ـ » مشخص کنيد و فوراً از آنها رد شويد.

12- هيچ سؤالي را نخوانده رد نکنيد؛ زيرا ممکن است که پس از چند سؤال دشوار، چند سؤال ساده پيدا کنيد. هر چقدر هم که تعداد سؤال‌هاي وقت‌گير يا دشوار زياد باشد، نگران نشويد و سؤال‌هاي بعدي را با آرامش و بترتيب بخوانيد تا سؤال‌هاي ساده‌تر را بيابيد. پس از اينکه يک بار سؤالات هر درس را مطالعه کرديد و به سؤال‌هاي ساده‌تر پاسخ داديد، فوراً سؤالات درس بعدي را آغاز نماييد، و پس از آنکه يک بار تست‌هاي تمام دروس را مطالعه کرديد، به ساعت خود نگاه کنيد و ببينيد که چقدر از کل زمان کنکور باقي مانده است. تا همين جا موفقيت بزرگي نصيب شما شده است؛ زيرا تمام سؤال‌هايي را که بخوبي بلد بوده‌ايد، پاسخ داده‌ايد و پس از بيرون آمدن از جلسه، افسوس نخواهيد خورد که وقت کم آورده‌ و برخي از سؤال‌هاي خيلي ساده را از دست داده‌ايد. اکنون وقت باقي مانده را به سؤال‌هاي وقت گير اختصاص دهيد. در اينجا لازم است چند سؤال را که مي‌توانيد به آنها پاسخ دهيد، ولي وقت بيشتري مي‌خواهند، با توجه به ضريب  و اهميت آن درس، انتخاب کنيد. شايد جواب بعضي از تست‌ها را که در نخستين برخورد با آنها فراموش کرده بوديد، اکنون به خاطر بياوريد. به هر حال بايد وقت مانده را بخوبي بين تست‌هاي وقت‌گير تقسيم کنيد.

13- تمام صفحات دفترچه سؤالات را بخوبي بررسي کنيد و مراقب باشيد که بعضي از صفحات يا بعضي از سؤال‌ها را فراموش نکرده باشيد.

14- پس از هر پنج يا ده سؤال، يک بار، شماره تست‌ها را در دفترچه سؤالات با شماره پاسخنامه مطابقت دهيد. اگر اين کار را نکنيد، ممکن است در پايان متوجه شويد که شماره سؤال دفترچه با شماره پاسخنامه مطابقت ندارد؛ در اين صورت، دست پاچه مي‌شويد و يافتن محل تستي که جابجا زده‌ايد، در ميان انبوه تست‌ها برايتان دشوار مي‌شود.

15- تعدادي از داوطلبان در دفترچه به سؤالات پاسخ مي‌دهند و در پايان جواب‌ها را به پاسخنامه منتقل مي‌کنند. اين روش، بسيار خطرناک است و ممکن است که وقت تمام شود و شما فرصت نکنيد تمام جواب‌ها را به پاسخنامه انتقال دهيد.

16- اگر سؤالات از حد معمول دشوارتر باشد، معمولاً داوطلبان قوي بيشتر لطمه مي‌خورند؛ بنابراين، به اين فکر نباشيد که به تمام سؤالات پاسخ دهيد. ممکن است که سؤال اول يک درس، خيلي دشوار، وقت‌گير يا کاملاً ابتکاري باشد، و اگر شما قصد جواب دادن به تمام سؤالات را داشته باشيد، مضطرب و آشفته شويد؛ پس از همين حالا خود را آماده کنيد که ممکن است به چند سؤال متوالي پاسخ ندهيد و بدون نگراني از آنها عبور کنيد.

17- سؤالاتي که به آنها به صورت تصادفي پاسخ داده مي‌شود، شانس موفقيت فرد را کمتر مي‌کند؛ چون هر پاسخ منفي، نمره‌اي منفي در پي دارد؛ بنابراين، تا جايي که امکان دارد، از انتخاب پاسخ‌هاي تصادفي براي سؤالات، پرهيز کنيد.

18-  در انتها، تمام سؤالات را مرور کنيد ومطمين شويد که به همه سؤالاتي که جواب آنها را مي‌دانسته‌ايد، پاسخ داده‌ايد.