قدم در راه بگذاريد؛ اما با انگيزه !
«دست و دلم به درس خوندن نمي‌ره و هر چي مي‌خوام خودم رو متقاعد کنم که بايد درس بخونم، نمي‌تونم.
چه کار کنم»؟
اين جمله را ممکن است که شمار قابل ملاحظه‌اي از داوطلبان در طي دوره آمادگي براي کنکور بگويند.
نداشتن انگيزه ممکن است که از همان ابتدا، يک داوطلب را از مطالعه بازدارد يا در طي دوران آمادگي و به دلايل مختلفي اين معضل پيش آيد و او را از ادامه مسيرش نااميد سازد.
به دليل اينکه نداشتن انگيزه به صورت کوتاه مدت، از چند دقيقه گرفته تا چند روز و حتي چند ماه، براي مطالعه و آمادگي داوطلبان مشکل ايجاد مي‌کند، در اين مقاله سعي خواهيم کرد تا درباره نقش انگيزه در موفقيت و علل و زمينه‌هاي از بين رفتن و ايجاد آن در طول آمادگي براي کنکور، صحبت کنيم.
قبل از هر چيز به اين نکته توجه داشته باشيد که داشتن انگيزه در انجام هر کاري، بهترين موتور محرک و اساسي‌ترين عامل حرکت و رسيدن به هدف است؛ پس هر چه قدر هم تلاش کنيد، اما انگيزه‌اي براي درس خواندن و آمادگي براي کنکور نداشته باشيد، رسيدن به پايان راه و کسب نتيجه مطلوب مشکل خواهد بود.
عوامل مختلفي ممکن است که مانع ايجاد انگيزه درس خواندن شما شود.
از جمله اين عوامل مي‌توان به مشکلات خانوادگي، محتواي کتاب‌هاي درسي و علاقه نداشتن داوطلب به آنها، احساس ترس يا نگراني داوطلب از وضعيت خود در مقابل داوطلبان ديگر، نداشتن هدف، برنامه و امکانات آموزشي براي مطالعه خوب و اصولي، مشکلات جسمي و روحي و … اشاره کرد.
با توجه به اينکه شما داوطلبان عزيز تقريباً در مراحل آغازين زمان مطالعه و آمادگي براي کنکور هستيد، بهتر است که از همين الان به ايجاد يا تقويت انگيزه‌هاي خود به منظور آمادگي براي کنکور بپردازيد.
براي تحقق چنين هدفي، لازم است کارهايي را انجام دهيد.
از جمله مهم‌ترين اين کارها عبارتند از:
1 ـ هدف داشته باشيد هر رفتاري که انسان انجام مي‌دهد، ناشي از تعامل سه عنصر هدف، انگيزه و نياز است.
چرا وقتي ما تشنه مي‌شويم، سراسيمه به هر طرفي مي‌رويم تا آب به دست آوريم و رفع عطش کنيم؟
زيرا نياز به آب داريم و کمبود آب در بدن ما، ايجاد انگيزه مي‌کند، و در نتيجه، براي رسيدن به هدف، يعني آب، همه سعي و تلاش خود را به کار مي‌گيريم. اگر شما مي‌خواهيد انگيزه مطالعه کردن بيشتري پيدا کنيد، در مرحله اول بايد هدف خود را مشخص کنيد.
1_وقتي مشخص شد که شما چه هدفي داريد، طبعاً براي رسيدن به آن هدف، احساس مي‌کنيد نيازمند چيزهايي هستيد که از طريق مطالعه و درس خواندن به دست مي‌آيند، و در نتيجه، براي دستيابي به آن چيزها، برنامه‌ريزي و سپس بر اساس آن برنامه، عمل مي‌کنيد. پس براي اينکه انگيزه کافي براي درس خواندن پيدا کنيد، به اين فکر کنيد که براي چه مطالعه مي‌کنيد.
به آينده‌اي روشن بينديشيد که بايد با دستان خود آن را رقم بزنيد، و اکنون ابزار شما داوطلب عزيز براي رسيدن به اين آينده روشن، درس خواندن است. به اين فکر کنيد که از خود براي گذراندن يک کنکور قابل قبول، چه انتظاري داريد و اين انتظار، تا چه حد مطابق با توان شما يا حتي بسيار کمتر از آن است. ممکن است که در طول مسير، بارها نااميد يا دلزده شويد؛ اما با تمام قوا تلاش کنيد تا همچنان قوي بمانيد و به «اما» و «اگر»ها فکر نکنيد و فقط و فقط به «بايد»ها فکر کنيد و اينکه شما حتماً در راه رسيدن هدفي که در پيش گرفته‌ايد، موفق خواهيد شد؛ پس هر آنچه را که شما را از اين راه باز مي‌دارد، از سر راه خود برداريد و به هيچ سدي اجازه خودنمايي در مقابل خودتان را ندهيد و همه سدهاي نااميدي، خستگي، بي‌حالي و «نمي‌توانم»ها را نابود کنيد و با فکر کردن به هدف، انگيزه پيدا کرده و محکم و قوي قدم در راه بگذاريد.
2ـ زبان گرداني کنيد وقتي شما چند دوست داريد، دوستي را که به شما بيشتر شبيه است، عاطفه و روحيه شما را دارد و به زبان شما سخن مي‌گويد، بيشتر دوست داريد و به حرف‌هايش بيشتر توجه مي‌کنيد و حتي او را بيشتر به خاطر مي‌سپاريد.
زبان کتاب، يک زبان عمومي و همگاني است و بايد اين چنين باشد. اين شما هستيد که بايد پس از مطالعه، کتاب و متن، نمودار و فرمول‌ها را به زبان خود بيان کنيد. به اين کار در اصطلاح، «زبان گرداني» گفته مي‌شود.
زبان گرداني، يکي از اصول مطالعه است.
فقط کافي است که براي انجام اين کار حوصله به خرج دهيد؛ به اين ترتيب که پيچيده‌ترين مطالب علمي را، همين طور که مطالعه مي‌کنيد و جلو مي‌رويد، به زبان ساده، قابل فهم و بيان خوشايند خودتان برگردانيد.
از خود مثال بزنيد و حتي آن متن را يک بار ديگر به زبان ساده خودتان بنويسيد. اگر بخواهيد عيناً مطالب کتاب را بخوانيد و حفظ کنيد عملاً نمي‌توانيد يادگيري عميقي داشته باشيد؛ اما اگر با زبان گرداني، مطالب را ياد بگيريد، خيلي راحت‌تر همه مطالب کتاب را بيان خواهيد کرد و مفاد آن را به خاطر خواهيد سپرد.
3ـ با کتاب شوخي کنيد ! وقتي تلويزيون تماشا مي‌کنيد يا با دوستتان صحبت مي‌کنيد، لبخندي بر لب داريد و راحتيد؛ اما وقتي از کتاب و مطالعه صحبت مي‌شود و به سراغ درس‌ها مي‌رويد، جدي و محکم و اخمو مي‌شويد.
در روان‌شناسي حافظه و يادگيري گفته مي‌شود: مطالبي که بار هيجاني بيشتري دارند، بيشتر در حافظه مي‌مانند و بهتر به خاطر آورده مي‌شوند؛ چرا که هيجان، علاقه، تمرکز و ورود مطلب به حافظه را راحت‌تر مي‌کند. براي يادسپاري بهتر مطالب کتاب، مثال‌هايي مهيج، شادي آفرين و حتي خنده‌دار بزنيد.
اين موضوع به علاقه و تمرکز شما کمک زيادي مي‌کند؛ مثلاً بعد از اينکه خوانديد الکترون در سيم حرکت مي‌کند و به مقاومتي مثل لامپ برخورد مي‌کند و لامپ را روشن مي‌نمايد، به زبان خودتان بگوييد:
موتور سوار (الکترون) در خياباني خلوت (سيم) به سرعت حرکت مي‌کند که ناگهان به ديواري (مقاومت) برخورد مي‌کند و آن وقت احساس مي‌کند که پروانه‌ها دور سرش مي‌چرخند (روشن مي‌شود)!
هر چه مي‌توانيد به سخت‌ترين مطالب کتاب، بار هيجاني مثبت بدهيد و آن را بخوانيد تا مطالب، بهتر و بيشتر در ذهن شما بماند. براي انجام اين کار، مثال‌هاي مهيج بزنيد و آن چنان با کتاب، شاد و مهيج برخورد کنيد که گويي به دوست داشتني‌ترين دوست خود رسيده‌ايد.
4ـ به لذت‌هاي نهايي توجه کنيد، نه دشواري‌هاي مسير براي شروع هر کار، بايد اين نکته را قبول کنيد که دشواري‌هايي در مسير وجود دارد و بايد تلاش کنيد تا به اهداف خود و آنچه برايتان لذت بخش است، برسيد.
پذيرش دشواري مسيري که در پيش داريد، شما را براي مقابله با سختي‌هاي راه و پيشرفت آماده مي‌کند.
هر کاري که ما به انجام آن مبادرت مي‌کنيم، حتماً، بسته به نوع کار، سختي‌ها و مشکلاتي را با خود به همراه دارد.
اگر شما اين موضوع را قبول نکنيد که در مسير آمادگي براي کنکور ممکن است دچار سختي شويد يا مجبور شويد که از انجام بسياري از کارهاي مورد علاقه خود در اين مدت صرف‌نظر کنيد، حتماً انگيزه خود را از دست خواهيد داد و نخواهيد توانست به خوبي قدم در راه گذاشته و پيشرفت کنيد.
اين موضوع، به خصوص در ابتداي کار و تا وقتي که کارهايتان در مسير خود جريان پيدا نکرده، ممکن است که براي شما سخت باشد؛ پس حتماً و براي اينکه انگيزه خود را از دست ندهيد، به دشواري‌ها به عنوان يکي از جذابيت‌هاي مسير رسيدن به هدف فکر کنيد و نه به مثابه موانعي که بر سر راه شماست و شما توان مقابله با آن را نداريد.
اگر بايد روزي 40 صفحه مطالعه کنيد، فکر خود را به رنج روزي 40 صفحه مطالعه کردن متمرکز نکنيد؛ بلکه به لذت‌هاي نهايي که نصيبتان مي‌شود، توجه کنيد.
آنچه که شما را به تلاش پي‌گير و مستمر وا مي‌دارد، ميل به جذب لذت‌هاست.
کساني از کوه بالا مي‌روند و قله را فتح مي‌کنند که لذت رسيدن به قله را در ذهن خود بپرورانند.
اين افراد در طول مسير، هرگز به دشواري راه نمي‌انديشند؛ بلکه خود را در آن بالا مجسم مي‌کنند و به اين فکر مي‌کنند که از آن بالا همه چيز زيباست.
همين شوق ذهني باعث مي‌شود که آنها به راحتي، دشواري مسير را بپذيرند و پيش بروند؛ حال آنکه اگر آنان، تمام ذهنشان را معطوف به دشواري مسير مي‌کردند و مدام به اين فکر مي‌کردند که چقدر تا پايان راه باقي است، اين رنج که در ذهنشان مجسم مي‌شد، به سرعت آنها را خسته مي‌کرد. 5 ـ به خودتان پاداش بدهيد يکي از کارهاي بسيار مهمي که انجام آن باعث مي‌شود انگيزه شما براي مطالعه بهتر و يادگيري ماندگارتر بيشتر شود، اين است که پس از هر مطالعه رضايت بخش يا حل تمرين‌ها، که با برنامه‌ريزي و به صورت اصولي صورت گرفته است، از خودتان تشکر کنيد و براي انجام اين کار به خودتان پاداش دهيد.
اين جايزه مي‌تواند تماسي کوتاه با يک دوست صميمي يا ديدن قسمتي از فيلم و کارتون مورد علاقه‌‌تان يا هر کار ديگري باشد که شما دوست داريد در آن لحظه انجام دهيد؛ حتي مي‌توانيد براي مطالعه بهتر، به خودتان وعده دهيد که اگر درس خاصي از رياضي يا زيست شناسي را به خوبي ياد گرفتيد، به خود جايزه بدهيد.
اين جايزه دادن‌ها و تشکر کردن‌ها از خودتان، باعث مي‌شود تا انگيزه و تلاش شما براي يادگيري، بهتر و بيشتر شود.
6 ـ از افکار منفي بپرهيزيد يکي از مخرب‌ترين و بدترين کارهايي که مي‌تواند انگيزه شما را براي يادگيري پايين آورده يا آن را از بين ببرد، اين است که شما در طي زمان مطالعه و آمادگي براي کنکور، به شکست‌ها فکر کنيد و نااميد شويد. افکار منفي مانند اينکه:
«داوطلبان بسيار قوي زيادي وجود دارند که من نمي‌توانم با آنها مقابله کنم»، «من پيشرفت خوبي نکرد‌ه‌ام و با اين همه درس خوانده نشده، نمي‌توانم نتيجه خوبي به دست بياورم»، «من در درس رياضي و عربي ضعيف هستم و اين درس‌ها، درس‌هاي مهمي براي کنکورند و من هم نمي‌توانم ضعف‌هاي خودم را در اين درس‌ها از بين ببرم» و … مي‌تواند بر انگيزه و روحيه شما آسيب جدي وارد کند.
براي آمادگي بهتر و تقويت انگيزه، نه تنها بايد به افکار منفي فکر نکنيد، بلکه بايد افکار خنثي را هم از ذهن خود بيرون کرده و فقط به نکات مثبت خود و توانايي‌هايتان فکر کنيد تا بتوانيد محکم در ادامه راه حاضر باشيد.
7ـ براي کارهايتان برنامه مشخص داشته باشيد برنامه‌ريزي، يکي از ارکان اصلي و مهم آمادگي براي کنکور است؛ پس حتماً براي دوره‌هاي کوتاه و بلند مدت آمادگي کنکور خود برنامه داشته باشيد و بر اساس آن حرکت کنيد و هر شب، ميزان هماهنگي خود را با برنامه، ارزيابي کنيد.
در اين برنامه‌ريزي، به هدف خود توجه خاص و هميشگي داشته باشيد؛ زيرا بدون تعيين اهداف، برنامه‌ريزي، غيرممکن، و بدون برنامه‌ريزي، ايجاد نظم ناميسر است.
داشتن برنامه و عمل کردن به آن، باعث مي‌شود تا انگيزه شما براي مطالعه بهتر و ادامه مسير آمادگي براي کنکور، با پشتکار بيشتر افزايش يابد.
به منظور اينکه انگيزه خود را براي مطالعه بيشتر کنيد، به نکات زير نيز توجه داشته باشيد:
1- توکل به خداي متعال را در هيچ لحظه‌اي از دست ندهيد؛ بلکه در مواقع حساس و دشواري که برايتان پيش مي‌آيد، بيشتر از هميشه، به نيروي ايمان به خدا، تکيه کنيد و او را در همه حال، ناظر بر خود و پشتيبان واقعي تان بدانيد که در چنين صورتي، به ياري حق، موفقيت در انتظار شما خواهد بود.
2- ورزش کنيد وبه اندازه کافي بخوابيد.
3- نقاط قوت خود را بشناسيد. فهرستي از توانمندي‌هاي خود تهيه کنيد و روزي دو يا سه بار با صداي بلند آنها را بخوانيد؛ مثلاً بگوييد: من شخص با استعدادي هستم و ….
4- بيان مطالبي نااميدانه، انگيزه و آرامش رواني فرد را کاهش مي‌دهند. براي رفع اين مشکل بايد از ارتباط با افراد منفي‌باف اجتناب کنيد.
5- هر زماني که احساس مي‌کنيد علاقه‌اي به زندگي، تحصيل، ارتباط با ديگران و … نداريد، با مشاوران زبده و دلسوز صحبت کنيد تا مشکل شما ريشه يابي و حل شود.
6- سوء تغذيه و مشکلات جسماني يا رواني نيز در بي‌رغبتي و کاهش انگيزه افراد تاثير دارد؛ بنابراين، اگر در اين زمينه‌ها مشکلاتي داريد، حتماً آنها را برطرف کنيد.
7- اگر در گذشته خوب مطالعه نکرده يا نتيجه خوبي به دست نياورده‌ايد، فقط به عنوان يک تجربه به آن نگاه کنيد و نه به مثابه وسيله‌اي براي شماتت و سرزنش کردن خودتان ! احساس گناه مي‌تواند نشاط و انگيزه انسان را در ادامه دادن راه از بين ببرد.
8- از اينکه کمي به خود سختي دهيد نهراسيد.
بزرگترين مانع براي رسيدن به استعدادهاي دروني، همين راحت طلبي است. اتفاق‌هاي مهم، زماني رخ مي‌دهند که شما تلاش بسيار کرده و قدري سختي را هم تحمل کنيد.
9- از اشتباه کردن هرگز نهراسيد.
10- فکر خود را به مسايل معمولي محدود نکنيد و سعي کنيد که بزرگ و وسيع فکر کنيد.
11- شاد بودن را در زندگي خود انتخاب کنيد. افراد شاد، هميشه انگيزه بيشتري براي انجام امور دارند. شادي حق مسلّم شماست و آن را با هيچ چيز ديگري عوض نکنيد.
12- به خود ياد بدهيد که کاري را که آغاز کرده‌ايد، بايد تمام کنيد. بسياري از ما، پيش از پايان يک کار يا انجام يک تصميم، سراغ کار ديگري مي‌رويم. اين موضوع، به هيچ وجه خوب نيست. توجه داشته باشيد که هميشه کارهاي خود را تمام کنيد.
13- در «حال» زندگي کنيد.
وقتي در گذشته‌ها گير کرده‌ايد يا در آينده‌اي که نيامده است، سير مي‌کنيد، نمي‌توانيد از لحظه‌هاي کنوني خود به خوبي استفاده کنيد و تصميمات درست بگيريد.
14- وقتي درمانده مي‌شويد يا شکست مي‌خوريد، هرگز عقب نشيني نکنيد؛ شايد موفقيت در چند قدمي شما ايستاده باشد!
15- هميشه آرزوهاي بزرگي در سر بپرورانيد. اگر چيزي فراتر از سطح انتظارمان باشد، ما همه تلاش خود را مي‌کنيم تا آن آرزو و خواسته را برآورده کنيم.
16- فهرستي از فوايد مادي، معنوي و موقعيتي درس خواندن و کسب موفقيت تحصيلي خود را تهيه و آن را هر روز مرور کنيد و در هر فرصت، کمي روي يکي از آن فايده‌ها فکر کنيد.
17- فهرستي از پيامدهاي منفي درس نخواندن را تهيه و با تامل در مورد آنها، اين پيامدهاي منفي را براي خود، جدي، بزرگ و معضل آفرين معرفي کنيد.
18- در مشورت با افراد خبره، نحوه درس خواندن خود را اصلاح کرده و براي اوقات شبانه روز خود برنامه‌ريزي کنيد.
