آشنايي با رشته مهندسي نقشه‌برداري
همان طور که نيل به اهداف و داشتن يک زندگي موفق بدون برنامه‌ريزي و داشتن يک نقشۀ مشخص، امکان‌پذير نيست، براي انجام يک کار عمراني، که گاه چندين سال به طول مي‌انجامد، بايد نقشه‌برداري کرد و اطلاعات دقيقي از ابعاد مکان ساخت سازۀ مورد نظر به دست آورد؛ براي مثال، در هنگام نصب دکل‌هاي مخابراتي، در آغاز بايد مسير دکل گذاري و فواصل بين دکل‌ها، به ياري نقشه‌برداري تعيين شود و سپس دکل‌هاي مورد نظر را نصب نمود.
در واقع نقشه‌برداري، علم و فن پردازش، تجزيه و تحليل و نمايش اطلاعات مکاني به منظور اجراي بهينۀ پروژه‌هاي عمراني است؛ يعني هنگامي که مکان ساخت يک سازه تعيين مي‌شود، اولين کار نقشه‌برداري است تا پستي بلندي‌ها و نقشه مربوط به آن منطقه مشخص شده و بر اساس آن، مکان خاک‌برداري، ميزان خاک‌برداري و نحوه خاک‌برداري تعيين گردد، و در نهايت، سطح مناسب براي پي‌سازي سازه مورد نظر آماده شود.
معمولاً عمليات نقشه‌برداري، شامل دو مرحله برداشت (يا اندازه‌گيري و محاسبه) و ارايه نتايج کار است. در مرحله اندازه‌گيري، از وسايل و دستگاه‌ها (نظير توتال استيشن‌ها، تيودوليت‌ها، جي‌پي‌اس) و روش‌هاي مختلفي استفاده مي‌شود تا داده‌هاي لازم براي مرحله دوم به دست آيد، و سپس نتايج کار به صورت‌هاي آنالوگ (نقشه، مقاطع طولي و عرضي و …) يا رقومي (مانند جدول‌ها، مدل‌هاي رقمي زمين) ارايه مي‌گردد.
در نقشه‌برداري از مناطق کوچک، اثر کرويت زمين تقريباً ناچيز است و مي‌توان زمين را در منطقۀ کوچکي مسطح در نظر گرفت. در مواقعي که زمين را مسطح فرض کنيم، روش نقشه‌برداري، مستوي ناميده مي‌شود. اين فرضيه، مادامي که سطح منطقه مورد نظر از چند صد کيلومتر مربع تجاوز نکند، قابل قبول است. از نقشه‌برداري مسطح (مستوي) براي انجام کارهاي مهندسي، معماري، شهرسازي، باستان‌شناسي، ثبت و املاکي، تجاري، اکتشافي استفاده مي‌شود. ضمناً براي نمايش اطلاعات جمع‌آوري شده در نقشه‌برداري، از سيستم تصوير استفاده مي‌گردد.
رشته مهندسي نقشه‌برداري، که امروزه گاهي اوقات مهـندسي ژيودزي و ژيوماتيک نيز خوانده مي‌شود، در برگيرنده کليه فعاليت‌هايي است که به نوعي به برآورد مختصات يک يا چند نقطه از سطـح درون يا بيرون زمين، منجر مي‌گردد.
در گذشته، اين رشته از جمله گرايش‌هاي مهنـدسي عمران به حساب مي‌آمد؛ زيرا هر نوع فعاليت و سـاخت و ساز عمراني در نخستين گام، مستلزم استفاده از نقشه است؛ اما امروزه، با گسترش دامنۀ فعاليت‌هاي مهندسان اين رشته، شاهد حضور آنان در ساير کاربردهاي علمي، تحقيقاتي و صنعتي، اعم از کنترل سدها، برج‌هاي بلند، هدايت هواپيماها، پيش‌بيني زلزله، باستان‌شناسي، ساخت قطعات صنعتي و … هستيم؛ از همين رو، نقشه‌برداري به عنوان يک رشتۀ مجزا در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالي ارايه مي‌شود.
رشتۀ نقشه‌برداري، با جغرافيا و سنجش از راه دور، ارتباط نزديکي دارد؛ براي مثال، وقتي مهندس نقشه‌برداري به منظور تهيۀ نقشه از ماهواره کمک مي‌گيرد، به رشته سنجش از راه دور نزديک مي‌شود. در جغرافيا نيز از نقشه، براي تهيۀ اطلس‌هاي جغرافيايي استفاده مي‌شود.
مهندسي نقشه‌برداري در مقطع کارشناسي‌ارشد، داراي گرايش‌هاي نقشه‌برداري ـ ژيودزي، نقشه‌برداري ـ سنجش از دور، نقشه‌برداري ـ سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي، و نقشه‌برداري ـ فتو گرامتري است.
توانمندي‌هاي لازم براي موفقيت در رشته مهندسي نقشه‌برداري
از آنجا که هدف عمدۀ در اين رشته، برآورد مختصات نقاط زميني است، و مختصات نيز يک کميت رياضي است، محاسبات رياضي، از هندسه اقليدسي، مثلثات و هندسه فضايي گرفته تا رياضيات مهندسي پيشرفته و هندسه ديفرانسيل، جزو مباني اين رشته محسوب مي‌شود. همچنين به سبب آنکه موضوع مورد مطالعه نقاط زمين است، آگاهي از فيزيک و ديناميک زمين و اجرام سماوي ديگر، نيز قطعاً نقش بسزايي در پيشرفت در اين رشته دارد.
گفتني است که تعداد واحدهاي دروس عملي مهندسي نقشه‌برداري نسبتاً زياد است؛ زيرا برآورد مختصات و تهيه نقشه در مرحله اول، مستلزم جمع‌آوري اطلاعات زميني است؛ از همين رو، دانشجويان رشتۀ مهندسي نقشه‌برداري، بايد به دو مساله مطالعات تيوريک و مشاهدات عملي توجه ويژه‌اي داشته باشند؛ در عين حال، گسترش تکنولوژي‌هاي نو، عاملي شده است که کليد موفقيت دانشجويان، کار با نرم‌افزارهاي موجود و اينترنت باشد.
شايان ذکر است که بسياري از کارها و طرح‌هاي نقشه‌برداري، در خارج از محيط‌هاي شهري است و فعاليت‌هاي نسبتاً زيادي را مي‌طلبد؛ لذا داوطلب اين رشته، بايد علاقه‌مند به کارهاي عمراني باشد و آمادگي جسمي لازم (براي انجام کارهاي صحرايي و …) را داشته باشد.
موقعيت شغلي در ايران
با توجه به اينکه کشور ما منابع آبي، دريايي و نيز معادن زيرزميني نسبتاً زيادي دارد، به فارغ‌التحصيلان توانمنداين رشته نياز دارد؛ افرادي که بتوانند در پروژه‌هاي مختلف عمراني در زمينه‌هاي ساختماني، راه‌سازي، پل‌سازي، سازه‌ها و بناهاي آبي، جمع‌آوري و دفع فاضلاب و … مسؤوليت طرح، محاسبه و اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده گيرند.
سازمان مديريت و برنامه‌ريزي، وزارت راه و شهرسازي، وزارت نفت، سازمان آب، سازمان بنادر و کشتيراني، سازمان جغرافيايي وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح، سازمان نقشه‌برداري کشور، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، شهرداري‌هاي کشور و بخش خصوصي، از جمله محل‌هاي جذب فارغ‌التحصيلان اين رشته است.
البته اين نکته را بگوييم که هر دانشجوي نقشه‌برداري، نمي‌تواند فرصت‌هاي خوب شغلي به دست آورد؛ بلکه بايد در دوران تحصيل به دنبال پژوهش و ياد گرفتن باشد، نه اينکه تنها واحدهاي درسي‌اش را با نمره‌هاي بالا بگذراند و در عمل چيزي براي گفتن نداشته باشد.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل
دروس پايه
رياضي عمومي 1 و 2، معادلات ديفرانسيل، فيزيک 1 و 2، آزمايشگاه فيزيک 1 و 2، برنامه نويسي کامپيوتر، آمار و احتمالات مهندسي.
دروس اصلي و تخصصي
نقشه‌برداري 1 و 2، رياضيات مهندسي، نقشه‌برداري زير زميني، ژيومورفولوژي ـ زمين‌شناسي، استاتيک و مقاومت مصالح، سرشکني، ژيودزي 1 و 2، الکترونيک ـ فاصله‌ياب، فتوگرامتري 1 و 2، نقشه‌برداري مسير، تيوري خطاها، هندسه ديفرانسيل، مباني کارتوگرافي.
- هفته نامه پیک سنجش
