مزاحم‌های مطالعه …

قبل از اینکه به موضوع این مقاله بپردازیم لازم است به موضوعی که در مقاله قبلی با عنوان «ترازوی کنکور» از آن سخن به میان آمد، اشاره کنیم. برای روشن شدن بحث ابتدا آن بخش از مقاله را عیناً می‌آوریم: یکی از مسایلی که کنکور‌ی‌ها به شکل‌های گوناگون با آن درگیر هستند نمره تراز است. احتمالاً تا به حال برای شما هم، سؤالاتی درباره تراز، نمره و رتبه پیش آمده که به درستی پاسخ آن را نمی‌دانسته‌اید. در این مقاله سعی کرده‌ایم تا به نکاتی درباره تراز و شیوه محاسبه آن در کنکور بپردازیم. ذکر این مطالب به آن دلیل اهمیت دارد که شما بتوانید نقاط قوت و ضعف خود را دانسته و به صورت بهتری برای کنکور آماده شوید. برای روشن شدن مطلب، موضوع را با یک مثال شروع می‌کنیم: فرض کنید که از دانش‌آموزان کلاس شما، آزمون عربی گرفته می­شود و شما در این کلاس، نمره پانزده کسب می­کنید و با این نمره، شما نفر اول کلاس می­شوید. یک بار دیگر از آن کلاس، آزمونی گرفته می­شود و این بار نیز، شما نمره پانزده کسب می­کنید؛ با این تفاوت که نفر آخر کلاس می­شوید. در هر دو آزمون، شما نمره پانزده را کسب کردید، ولی ارزش این دو نمره یکسان نیست، و این موضوع، یعنی یکسان سازی ارزش نمرات، موضوع نرمال سازی را مطرح می­کند. محل ابهام این مقاله آنجا بود که ارزش سؤالات، متفاوت و غیریکسان فرض شده بود؛ در حالی که در کنکور، هر تست نمره و امتیاز خاص خود را دارد؛ زیرا در کنکور نمره همه تست‌ها، چه تست‌های ساده و چه سخت، با یکدیگر برابر است. منظور از این موضوع این است که ممکن است یک یا چند تست یک درس، بسیار ساده بوده و اکثر داوطلبان بتوانند به آنها پاسخ دهند و یک یا چند تست، سخت بوده و داوطلبان بسیار کمی بتوانند به این تست‌ها پاسخ دهند؛ به این ترتیب، این داوطلبان از نظر نمره و رتبه پیش خواهند افتاد.

حتماً تا به حال با داوطلبانی مواجه شده‌اید که مشکلاتی در مطالعه دارند و با وجود وقتی که برای مطالعه می‌گذارند و تلاشی که می کنند باز هم شیوه مطالعاتی آنها باعث می‌شود تا نتوانند از نتیجه تلاش خود راضی باشند. در این مقاله سعی می کنیم تا به بعضی از مسایل مهم در مطالعه بپردازیم.

یکی از مهم‌ترین مسایل در مطالعه، کم آوردن وقت است. بسیاری از داوطلبان برای مطالعه خود در طول آمادگی برای کنکور، برنامه‌ای ترتیب می دهند و سعی می‌کنند تا از این برنامه مطالعاتی پیروی کنند، اما برخی از داوطلبان نمی‌توانند طبق برنامه پیش بروند و در بعضی از مواقع، وقت کم می‌آورند. دو دلیل اصلی وقت کم آوردن در مطالعه، عبارتند از:

یکی از مشکلات اصلی که باعث کم آمدن وقت در مطالعه می‌شود، برآورد نادرست داوطلبان از اطلاعات و توانایی‌های خود در مطالعه است. بیشتر داوطلبان، وقتی برنامه‌ریزی می‌کنند توانایی‌های خود را بسیار بالاتر از آنچه هستند در نظر گرفته و همین موضوع باعث می‌شود تا همیشه مدت زمان اختصاصی برای بعضی از دروس، کمتر از حجم مطالعاتی در نظر گرفته شده باشد.

وسواس مطالعاتی، بارها یک پاراگراف یا مطلب را برای خود تکرار می‌کنند و براحتی وقت خود را از دست می‌دهند. در مورد این افراد توصیه می‌کنیم که مطالب را عمیق بخوانند و کتاب را ببندند و هرچه را یاد گرفته‌‌اند برای خود توضیح دهند و برای خود بنویسند، و بعد دقت کنند که کدام قسمت‌ها را فراموش کرده‌اند و زمان خود را فقط صرف همان قسمت‌ها کنند. همچنین اگر مطلب را قبلاً خوانده‌اند از آن مبحث تست بزنند و اگر مشکلی نداشتند از آن مطلب رد شوند و اگر در تست‌های آن مبحث، خیلی مشکل داشتند برگردند و دوباره آن مبحث را کار کنند. وسواس مطالعاتی را باید در همین روزها مهار کرد؛ زیرا با گذشت زمان بهبود آن کمی مشکل‌تر می‌شود. تعدادی از داوطلبان به دلیل

تعدادی از داوطلبان شاید به کلاس‌های کنکور یا خصوصی نیازی نداشته باشند و خیلی خوب بتوانند خودشان درس‌ها را فرا بگیرند، اما چون دوستانشان به آن کلاس می‌روند خود را ملزم می‌کنند که به آن کلاس‌ها بروند. درست است که بعضی از کلاس های آموزشی می‌تواند برای برخی از داوطلبان و بالا رفتن اطلاعات آنها مفید باشد، اما در مورد رفتن به کلاس‌های فوق‌العاده بخوبی تصمیم بگیرید، نه مانند برخی دانش‌آموزان که آن‌قدر کلاس‌های متنوع می‌روند که فرصت نمی‌کنند حتی درس‌های مدرسه و جزوه‌های دبیران خود را مطالعه کنند. همین آمد و رفت‌ها و صرف کردن زمان در کلاس‌های غیر ضرور می‌تواند باعث اتلاف وقت شما شود. داوطلبان عزیز! سعی کنید تا اسفند ماه پرونده کلاس‌ها را ببندید تا زمان بیشتری را به مطالعه شخصی اختصاص دهید.

یکی از مشکلاتی که ممکن است وقت هر داوطلب را براحتی تلف کرده و باعث شود تا زمان مطالعه را از دست بدهد، اتفاقات پیش بینی نشده در هنگام مطالعه در طی یک روز، یکی هفته یا حتی بیشتر است. از یک تلفن کوتاه تا آمدن مهمانانی که مراعات کنکوری‌ها را نمی‌کنند تا بیماری و … می‌تواند به صورت پیش‌ بینی نشده‌ای وقت داوطلب را تلف کند. بهترین روش برای رویارویی با این موضوعات، آن است که داوطلب، خود مدیریت زمان را در دست بگیرد. این شما هستید که می‌دانید چقدر این برنامه‌ریزی برای شما حایز اهمیت است و تنها شما هم باید از عهده عوامل مزاحم برآیید؛ مثلاً در مواقع درس خواندن به هیچ وجه به تلفن پاسخ ندهید و حتی نگاه کردن به پیامک‌ها را هم به زمان استراحت خود واگذار کنید. همچنین از مهمانان براحتی عذرخواهی کنید و به آنها بگویید که بعد از کنکور یا در فرصتی دیگر در خدمتشان خواهید بود. از دوستی که می‌خواهد وقتتان را به او اختصاص داده و اشکالاتش را برطرف کنید، براحتی «نه» بگویید؛ البته اگر این موضوع به نفع شما بود و باعث رفع اشکالات شما هم می‌شد، سعی کنید تا زمانی از همان درس را در برنامه مطالعاتی به آن اختصاص دهید.

    یکی دیگر از مسایلی که به طور جدی‌تری برنامه داوطلبان را مختل کرده و باعث کم آمدن وقت آنها می‌شود، بیماری، تصادف یا حتی درگذشت یکی از اقوام نزدیک است. متاسفانه ممکن است که این مشکل برای برخی از داوطلبان پیش بیاید. از صمیم قلب از خدواند می‌خواهیم که همه خانواده‌ها در آرامش و سلامت به سر برند، اما اگر چنین اتفاقی برای داوطلبی افتاد، قبل از هر چیز باید با آرامش با این موضوع کنار آمده و شرایط را از آنچه که هست سخت‌تر نکند. دوم اینکه به نقاط قوت خود در کنکور فکر کرده و به خود قول دهد تا بعد از برطرف شدن مشکل، با پشتکار و تلاش بیشتری مطالعه خواهد کرد، و سوم اینکه بعد از برطرف شدن مشکل در برنامه مطالعاتی خود تجدید نظر کند؛ زیرا برای آمادگی بیشتر مجبور است وقتی را که قبلاً به درس‌های ساده‌تر هم اختصاص داده بود به درس‌هایی اختصاص دهد که سخت‌‌تر هستند یا کمتر مطالعه شده‌اند. در چنین شرایطی مدیریت برنامه را خود در دست بگیرید و مطمین باشید که با توکل به خدا و پشتکار خودتان، حتماً موفق خواهید شد.

قبلاً به وسواس مطالعه و مشکلی که این موضوع در تلف کردن وقت شما پیش خواهد آورد، اشاره کردیم. در زندگی روزمره انسان، وسواس‌های مختلفی وجود دارد، اما وسواس مطالعه، یکی از چالش‌های بزرگ برخی از دانش‌آموزان است که همیشه سبب کاهش انگیزه و اعتماد به نفس و سرعت نداشتن مطالعه دانش‌آموز می‌شود. آیا تا به حال برای شما پیش آمده است که برای مطالعه دروس، حساسیت بیش از اندازه‌ای از خود نشان دهید؟ آیا با کندخوانی مواجه شده‌اید؟ آیا دچار وسواس مطالعه شده‌اید یا پیش آمده است که مثلاً برای مطالعه یک یا دو صفحه از کتاب درسی، ساعت‌ها وقت صرف کنید یا پیش خودتان بگویید که «من تا این یک صفحه را یاد نگیرم از آن رد نخواهم شد»؟ این موضوع را وسواس مطالعاتی می‌گویند. وسواس مطالعاتی ممکن است علت‌های زیادی داشته باشد؛ با این همه، این مشکل در میان دو گروه از دانش‌آموزان بیشتر است: اول در میان دانش‌آموزانی که پشت کنکوری هستند و قبلاً با سؤالاتی مواجه شده‌اند که از نظر آنهاٰ طراح با پیچیدگی و زرنگی خاصی طراحی کرده است یا سؤالات راحتی بوده‌اند که آنها در جلسه امتحان پاسخشان را فراموش کرده‌اند، و دوم در میان دانش‌آموزان زرنگ؛ زیرا این گروه فکر می‌کنند که باید همه مطالب را تمام و کمال یاد بگیرند و چیزی را از قلم نیندازند.

برای از بین بردن این مزاحم بزرگ مطالعه، قبل از هر چیز وسواس خود را تشخیص دهید و در تلاش برای رفع آن بربیایید. رعایت نکات زیر به شما کمک خواهد کرد تا از این مشکل رهایی پیدا کنید:

–         قدرت تشخیص خود را بالا ببرید و مباحث و نکات  مهم درسی را خودتان تشخیص دهید.

–         بیشتر روی همان مباحث و نکات مهم تکیه کنید و آنها را به عنوان اولویت قرار دهید تا خیالتان راحت شود که توانسته‌اید مباحث مهم را مطالعه کنید.

–         هرگز هنگام مطالعه برگشت نداشته باشید؛ یعنی دوباره خوانی نکنید. مرور، وقت خاص خودش را دارد و شما باید مرور مطالب را در وقت مناسب خودش انجام دهید.

–         سؤالات و مباحثی را که یاد نگرفته‌اید، علامت گذاری کنید یا زیر آنها را خط بکشید تا هنگامی که می خواهید مطالعه کنید دوباره سراغ آن مطلب بروید و مطالعه دوباره آن در آینده برایتان در اولویت باشد.

–         مطلبی را که حس می‌کنید یاد نگرفته‌اید به صورت ذهنی و بدون آنکه به کتاب یا منبع مطالعه نگاه کنید، روی یک برگه سفید یادداشت کنید تا متوجه شوید که در کدام قسمت ضعف دارید.

–         اراده خود را قوی کنید و به خودتان بگویید: «من این مطلب را حتماً یاد گرفته‌ام؛ بس است. دیگر این قسمت را مطالعه نخواهم کرد.»

یکی از مهم‌ترین مشکلات بیشتر دانش آموزان، حواس پرتی و نداشتن تمرکز روی مطالب در هنگام مطالعه است. می‌توان از این مزاحم مطالعه به عنوان یکی از شایع‌ترین مشکلات در زمان کنکور یا آماده شدن برای هر امتحانی یاد کرد. برای بر طرف کردن این مشکل، چند راهکار وجود دارد که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد:

قبل از هر چیز باید اشاره کنیم که شرایط ذهنی فردی که می‌خواهد مطالعه کند با فردی که نمی‌خواهد مطالعه کند، کاملاً فرق دارد. برای اینکه شرایط ذهنی خود را برای مطالعه آماده کنید به این موارد توجه کرده و حتماً موارد مهم مطالعه، مثل حجم درس، بازه زمانی و ساعت دقیق شروع و پایان مطالعه را مشخص کنید. قبل از شروع مطالعه، اعتماد به نفس خود را بالا ببرید. خود را با جملات انگیزشی خوب، مانند: «من می‌توانم» و «موفق می‌شوم» و … آماده مطالعه کنید.

یکی از موارد بسیار مهم در تمرکز در زمان مطالعه، محیط مطالعه است. برای مطالعه، باید خود را ملزم به نشستن کنید و از دراز کشیدن روی زمین یا روی تخت، مخصوصاً در فصل بهار، جدداً خودداری کنید، قبل از نشستن پشت میز، باید همه لوازم از قبیل کتاب، جزوه، مداد و … را آماده کنید. همچنین کارهایی از قبیل خوردن میان وعده و … را انجام دهید تا هنگام مطالعه بهانه‌ای برای جدا شدن از صندلی نداشته باشیدووسایلی مثل کامپیوتر، موبایل، تلفن، عروسک و وسایل تزیینی را که باعث حواس پرتی شما می‌شوند از اطراف خود دور کنید.

برای اینکه هیچ چیز دیگری، مطالعه شما را به هم نزند این شرایط را نیز مطالعه کنید:

1-  قبل از شروع درس، یک نگاه کلی به سر فصل‌ها داشته باشید تا ذهن، آنها را به عنوان یک پیش فرض از درسی که قرار است بخوانید داشته باشید.

2-  حین مطالعه، مداد یا هر چیز دیگری را که با آن خلاصه‌برداری می‌کنید یا زیر نکات مهم خط می‌کشید، همراه داشته باشید و خلاصه‌برداری را فراموش نکنید؛ زیرا هماهنگی بین مچ دست و ذهن، باعث افزایش قدرت یادگیری و تمرکز بیشتر می‌شود.

3-  هر پانزده دقیقه بعد از مطالعه، چشمانتان را ببندید و مطالب خوانده شده را در ذهن خود مرور کنید.

4- بعد از تمام شدن زمانی که برای مطالعه مطالبی در نظر گرفته بودید، با زبان خودمانی و حتی گاهی با چاشنی جک و خنده، مطالب را برای خودتان مرور کنید. این کار باعث می شود تا مطالب، بهتر در ذهنتان بماند و باعث شود که شما نقاط ضعفتان را متوجه شوید.

5- یکی از کارهای مهمی که برای جلوگیری از حواس پرتی مهم است، این است که یک کاغذ سفید را زیر کتاب مورد مطالعه خود قرار دهید تا هر زمان که حواستان پرت شد، نکات لازم را روی کاغذ یادداشت کنید یا کارهایی را که فراموش کرده بودید روی کاغذ بنویسید تا در وقت مناسب به آنها رسیدگی کنید. سعی کنید با تمرین و بمرور، عوامل حواس‌پرتی را کاهش دهید و در نهایت بتوانید به طور کلی از حواس پرتی جلوگیری کنید.

برای برخی از داوطلبان، درس خواندن ممکن است که کار سختی باشد. برای اینکه بتوانید از این مزاحم مطالعه در امان باشید، اولاً سعی کنید عواملی را که در شما باعث خستگی در هنگام مطالعه می‌شوند شناسایی کنید، و دوم آنکه در صدد رفع آنها برآیید.

1-   یکی از مهم‌ترین عوامل خستگی، یاد نگرفتن درسی است که مشغول مطالعه آن هستید؛ یعنی اگه شما سراغ درس ریاضی بروید و مطالبی را که از این درس می‌خوانید یاد نگیرید، خیلی زود رغبتتان به خواندن آن درس کم می‌شود و خسته می‌شوید و آن را کنار می‌گذارید و بعد هم دچار عذاب وجدان می‌شوید؛ پس اگر می‌خواهید که از خواندن یک درس خسته نشوید باید آن درس را بخوبی یاد بگیرید تا زمان مطالعه، این احساس را داشته باشید که دارید یک کار مفید انجام می دهید.

2-     دومین عامل خستگی در مطالعه، نداشتن برنامه‌ریزی مدون و اصولی است. این کار باعث می‌شود تا مطالعه شما از اصول درستی برخوردار نشود؛ مثلاً فردا با خود تصمیم می‌گیرید که ریاضی بخوانید، اما مشخص نکرده‌اید که از کجا تا کدام مطلب را می‌خواهید بخوانید. همین موضوع باعث می‌شود که وقتی به مبحث سختی می‌رسید خسته شده و مطالعه را کنار بگذارید.

3-     انتخاب زمان نامناسب برای مطالعه نیز یکی از عوامل خستگی مطالعه است. شما باید خودتان را بشناسید و بدانید که در چه زمانی از روز، بیشترین بازدهی را دارید و در آن زمان ها، درس هایی را بخوانید که نیاز به تمرکز بیشتری دارند. فرضاً اگر شما بخواهید در آخر شب که از لحاظ جسمی خسته‌اید سراغ درسی مثل ریاضی، فیزیک یا عربی بروید، طبیعی است که خواندن را نتوانید بخوبی ادامه دهید و بعد از کمی خواندن آن درس را کنار می‌گذارید.

4-    سعی کنید به خودتان پاداش بدهید و خودتان را تنبیه کنید؛ مثلاً بگوید اگر این مبحث را خواندم، می‌روم، میوه می‌خورم و ….

5-    از درس خواندن لذت ببرید. به این فکر کنید که خیلی از داوطلبان با بطالت، اوقات خود را می‌گذرانند، ولی شما در بهترین شرایط، بهترین مطالب علمی را می خوانید و به دانشتان افزوده می‌شود.