چگونه در امتحانات موفق شويم؟
اگر مقالات پيشين را مطالعه کرده باشيد، قبلاً توضيحاتي درباره چگونگي برنامهريزي و مطالعه براي کنکور در ايام امتحانات داده‌ايم. با توجه به اينکه ممکن است تغيير زمان امتحان و حتي حضور بهتر در امتحانات، باعث استرس يا نگراني برخي از شما داوطلبان آزمون سراسري شود، و از آنجايي که نتيجه امتحانات بهطور مستقيم و غير‌‌مستقيم در نتيجه کنکور شما تاثير ميگذارد، در اين مقاله در نظر داريم تا راهکارهايي را در خصوص آمادگي و گرفتن نتيجه بهتر در امتحانات ارايه دهيم.
براي موفقيت در امتحانات، راه‌ها و روش‌هاي مختلفي وجود دارد که به کارگيري اصول درست در مطالعه مطالب درسي، از جمله عوامل موفقيت در امتحانات است؛ با وجود اين، هنوز بسياري از دانش آموزان شيوه صحيح مطالعه را نميدانند و اين مساله باعث شده است که با وجود صرف وقت زياد در يادگيري مطالب، نتوانند آن را در روز امتحان بيان کنند يا روي کاغذ بياورند؛ علاوه بر اين موضوع، شما به عنوان يک دانش‌آموز کنکوري بايد توجه داشته باشيد که نحوه مطالعه و ميزان آمادگي شما در دروس مختلف، مي‌تواند بر کيفيت و مقدار مطالعه شما براي کنکور نيز تاثير گذارد؛ پس موفقيت در امتحانات مهم است و شما به عنوان يک دانش‌آموز کنکوري، بايد به اين موضوع نيز توجه داشته باشيد. با انجام اقداماتي که در زير به آنها اشاره شده است، ميتوانيد امتحانات را با موفقيت پشت سر بگذاريد: براي مجموع امتحاناتتان برنامهريزي مناسبي داشته باشيد کارشناسان بارها به تهيه جدول زمان‌بندي براي ايام امتحانات تاکيد کرده اند، اما برخي از دانش آموزان اين مساله را جدي نمي‌گيرند و سعي مي‌کنند تا بدون در نظر گرفتن موضوعات مرتبط با امتحان، صرفاً مدتي را در ايام امتحانات به مطالعه اختصاص دهند و به اين ترتيب از تلاش خود نتيجه‌اي را که بايد بگيرند، نمي‌گيرند. علاوه بر نبود برنامه ريزي در ميان اين گروه، گروهي از دانش آموزان نيز به دليل يک برنامهريزي غلط، که همخواني چنداني با درس و نوع مطالعه آن، ميزان سختي و آساني آن درس و شرايط دانش آموز در آن درس ندارد، برنامهريزي دقيقي انجام نمي‌دهند و نمي‌توانند در امتحانات خود نمره خوبي بگيرند.
گرچه برنامهريزي در مطالعه دروس، چه براي کنکور، چه براي امتحانات و حتي طول سال تحصيلي، از اهميت بسيار بالايي برخوردار است، اما براي يک دانش آموز کنکوري، اين اهميت بسيار بيشتر است؛ زيرا شما بايد در يک زمان براي دو موضوع، يعني امتحانات و کنکور، برنامهريزي کنيد تا از زحمت و تلاش خود نتيجه‌اي عالي به دست آوريد. در برنامهريزي براي درس خواندن در ايام امتحانات براي يک داوطلب، نکاتي مانند فاصله زماني بين امتحانات، ميزان سختي دروس امتحاني، ميزان اهميت آن درس در معدل و کنکور داوطلب، مدت زماني که براي گرفتن يک نتيجه خوب صرف آن درس مي‌شود و ميزان توانايي داوطلب در آن درس بايد در نظر گرفته شده و رعايت شود. علاوه بر نکات بالا، شما دانش‌آموزان عزيز که داوطلب کنکور نيز هستيد، بايد به دليل حجم مطالعه بالا و فشاري که به دليل نزديک شدن به زمان برگزاري آزمون سراسري و مطالعه دروس مختلف متحمل مي‌شويد، زمان استراحت کافي و مرور مطالب را نيز براي گرفتن نتيجه بهتر در امتحان در برنامه خود در نظر بگيريد. اين دو مورد در برنامه ريزي از اهميت خاصي برخوردار است.
استراحت در فواصل معين، باعث مي‌شود تا يادگيري شما پس از يک استراحت کوتاه، دوباره بالا رود و مطالب براي مدت زمان بيشتري در ذهنتان بماند. مرور مطالب نيز باعث مي‌شود تا مغز شما در مراحل بعدي، نکاتي را که فراموش کرده يا به طور ناقص فراگرفته است، کامل کند. به دليل اينکه نحوه مطالعه در موفقيت برنامه ريزي شما اهميت بسزايي دارد، توضيحات کامل‌تري در اين مورد ارايه مي‌دهيم.
قبل از هر چيز، توجه شما را به اين نکته جلب مي‌کنيم که روش درست مطالعه براي امتحانات، داراي سه مرحله اساسي است: در مرحله اول، به صورت عميق به مطالعه مطالب بپردازيد و مفهوم و موضوعات عنوان شده را درک کنيد. در اين مرحله، درس‌ها به دو دسته کلي تقسيم مي شوند:
الف) دروس حافظه محور، مثل ادبيات و مطالعات اجتماعي.
ب) دروس استدلالي، مثل رياضي، فيزيک و مانند آن. براي يادگيري دروس حافظه محور، بايد تلاش کنيد تا با از بر گفتن و پرسيدن از خود، مطالب را وارد ذهنتان کنيد، اما براي يادگيري دروس استدلالي، مثل رياضي، بايد با حل تمرين و مساله، از يادگيري خود مطمين شويد. در مرحله بعدي بايد به مرور مطالب مطالعه شده بپردازيد. انجام اين کار براي اطمينان از ورود مطالب به مغزتان و آمادگي ذهني براي پاسخگويي به سؤالات مربوط به آن درس است. اولين مرحله مرور بايد در پايان هر فصل يا درس انجام شود؛ يعني وقتي مطالعه يک درس يا بخش تمام شد، قبل از آنکه به سراغ مبحث بعدي برويد، خيلي سريع به مرور مجدد آنها بپردازيد و از سازمان‌دهي مطالب در ذهن خود و عدم تداخل آنها با يکديگر اطمينان پيدا کنيد. مرحله بعدي مرور، شامل کل کتاب درسي مي‌شود. اين مرحله از مرور، ممکن است که يک يا چند بار تکرار شود و حتي تا چند ساعت قبل از امتحان نيز ادامه پيدا کند.
در مرحله آخر نيز ميتوانيد به سراغ سؤالات امتحاني سال‌هاي قبل برويد و با مطالعه و پاسخگويي به آنها خود را محک بزنيد. در اين مرحله اگر اشکالاتي داشتيد يا قادر به پاسخگويي به برخي از سؤالات نبوديد، دوباره به مبحث مورد نظر برگرديد و آن مبحث را مجدداً مطالعه و رفع اشکال کنيد. علاوه بر مديريت زمان و برنامهريزي در طول مدت زمان آمادگي براي امتحانات، شما دانش‌آموزان عزيز بايد در مدت برگزاري امتحان نيز زمان خود را بررسي کنيد؛ يعني با يک برنامهريزي مناسب، با توجه به نمره هر سؤال و مدت زمان کلي امتحان، وقتي را که بايد براي پاسخگويي به آن سؤال اختصاص دهيد، مشخص کنيد. اگر پاسخ قسمتي از سؤال‌ها را نمي‌دانيد يا فراموش کرده‌ايد، وقت خودتان را هدر ندهيد، بلکه به سراغ سؤال‌هاي ديگر برويد. به هرحال پاسخ به قسمت اول همه سؤالات، بهتر از پاسخ کامل به يک يا دو سؤال است؛ سپس، در صورتي که وقت اضافه داشتيد، ميتوانيد با خاطري آسوده‌تر برگرديد و به قسمت‌هاي دشوار بيشتر فکر کنيد. در برنامه ريزي براي امتحان، حتماً به اين نکات توجه داشته باشيد:
1- با پدر و مادرتان يا ديگر افراد مطلع، در مورد برنامه امتحاني خود صحبت کنيد و برنامه خودتان را با آنها در ميان بگذاريد تا با مشورت و همفکري آنان برنامه خوبي بريزيد.
2- برنامه امتحاني شما ممکن است به گونه‌اي باشد که در آن، براي برخي از دروس، فرصت (تعطيلي) کمتر و براي برخي ديگر، فرصت بيشتري اختصاص داده شده باشد؛ بنابراين، سعي کنيد که روزهاي اضافي موجود در برنامه امتحاني را به مطالعه دروسي که در آنها مشکل داريد، بپردازيد.
3- سعي کنيد که در صورت عدم پيوستگي بين مطالب نيمسال اول و دوم و نداشتن وقت کافي براي همه مطالب، ابتدا به مطالعه مطالب نيمسال دوم بپردازيد.
4- از ميان بخش‌ها و فصل‌هاي مختلف در برنامهريزي خود، قسمت‌هايي را که نمره بيشتري را به خود اختصاص مي‌دهند، از نظر مطالعه در اولويت قرار دهيد.
5- در هنگام مطالعه، زير جاهاي مهم را خط بکشيد و فرمول‌هاي اصلي را به همراه يک نمونه تمرين خلاصه حل شده، براي خودتان يادداشت کنيد تا در مطالعه بعدي، وقت کمتري از شما گرفته شود
6- نمونه سؤالات امتحاني سال‌هاي قبل را تهيه کنيد و به بررسي آنها بپردازيد تا با نحوه و سبک طرح سؤالات آشنا شويد.
7- دانش‌آموزان زيادي هستند که مطالب درسي را به خوبي ياد مي‌گيرند، اما چون آنها را مرور نمي‌کنند، نمره خوبي کسب نمي‌کنند؛ پس مرور کردن تمام مطالبي که قبلاً مطالعه کرده‌ايد، از اهميت خاصي برخوردار است. به خاطر داشته باشيد که هر انساني به طور معمول چهل تا پنجاه درصد آنچه را که ياد مي‌گيرد، بعد از بيست و چهار ساعت فراموش مي‌کند؛ به همين دليل، تنها مرور کردن است که مي‌تواند از اين موضوع جلوگيري مي‌کند
8- ابتدا يک نگاه کلي به برگه سؤالات بيندازيد و زمان اختصاص داده شده براي پاسخگويي به آن سؤالات آرا در نظر بگيريد. براي رعايت مديريت زمان در جلسه آزمون، هر 15 دقيقه، نگاهي به ساعت خود بيندازيد تا از نظر زماني دچار مشکل نشويد؛ بنابراين، سرعت پاسخگويي خود را با وقت آزمون تنظيم کنيد.
9- ده تا پانزده دقيقه پاياني وقت هر امتحان را به بررسي و بازبيني پاسخ‌هاي خود بپردازيد و سؤالات ناقص را کامل کنيد. پرهيز از انجام چنين کاري موجب پشيماني خواهد شد. استراحت در زمان امتحانات را فراموش نکنيد در برنامهريزي براي درس خواندن در روزهاي امتحان، بايد فاصله‌هاي زماني خاصي براي استراحت کردن در زمان مطالعه در نظر گرفته شود؛ البته بهتر است که فاصله اين استراحت‌ها بر اساس سختي يا آساني مطلب مورد مطالعه تنظيم شود، اما نکته مهم اين است که استراحت کردن نبايد با فعاليت‌هاي پر سر و صدا همراه باشد؛ مثلاً تماشاي تلويزيون يا گوش دادن به موسيقي با صداي بلند، به جاي آرامش، باعث حواس پرتي شما مي‌شوند. استراحت‌هايي که در زمان مطالعه در نظر گرفته مي‌شوند بايد هم براي ذهن و هم براي جسم شما مؤثر باشند. استراحت صحيح باعث مي‌شود که تمرکز شما از دست نرود و در ضمن، خستگي، خود به عاملي براي تشديد اضطرابتان تبديل نشود. براي اينکه از مطالعه و استراحت خود بهتر بهره ببريد: 1- در فواصل آمادگي براي يک درس، به خصوص دروس و مطالب سخت، حتماً استراحت‌هاي کوتاهي داشته باشيد.
2- بهتر است که ساعات ثابتي را در طول روز به مطالعه و استراحت اختصاص دهيد؛ مثلاً ساعت 7 تا 9 را به مطالعه و از ساعت 9 تا 9 و پانزده دقيقه را به استراحت اختصاص دهيد. به خاطر داشته باشيد که اين ساعات، محدوده زماني مطالعه شما را نشان مي‌دهد و باعث مي‌شود تا مغز شما براي يادگيري بهتر، به اين برنامه عادت کند.
3- هيچ گاه به دليل کمبود وقت، به صورت پيوسته درس نخوانيد و زمان استراحت خود را به طور کلي حذف نکنيد يا آن را کاهش ندهيد؛ زيرا در عمل، يادگيري پس از خستگي مغز، بي‌فايده خواهد بود. خواب خود را تنظيم کنيد يکي از مسايل مهمي که شما عزيزان، چه در زمان مطالعه براي کنکور و چه در روزهاي امتحان، بايد به خاطر داشته باشيد، اين است که ساعات خواب و بيداري خود را تنظيم کرده و خواب کافي داشته باشيد. محققان معتقدند که هفت ساعت خواب کامل، براي فعاليت مناسب بدن امري حياتي است. داشتن خواب کافي، علاوه بر يادگيري بهتر، يکي از مهم ترين عوامل در کنترل اضطراب قبل از امتحان است. به خاطر داشته باشيد:
1- بهترين زمان براي خواب، در فاصله ساعات بين يازده شب تا پنج صبح است؛ زيرا بعد از ساعت يازده و به خصوص دوازده شب، يادگيري به پايين‌ترين حد خود مي‌رسد.
2- اگر به يک برنامه خواب و بيداري خاصي عادت داريد که با پيشنهاد ما مغاير است، فعلاً آن را بر هم نزنيد؛ زيرا باعث آشفتگي اوضاع جسمي و روحي شما و کاهش يادگيري‌تان مي‌شود. تغذيه سالم داشته باشيد يکي از بهترين عوامل يادگيري، تغذيه سالم است. تغذيه سالم، علاوه بر سلامتي افزايش جسم و روح شما، مي‌تواند تاثير مستقيمي بر نحوه يادگيري و ميزان ماندگاري مطالعه شما داشته باشد. غذاهاي مملو از ويتامين و پروتيين، هميشه بهترين نوع تغذيه براي انسان است. مصرف ميوه و سبزيجات تازه، ذهن را فعال نگه مي‌دارد و همين مساله باعث يادگيري بهتر و کاهش اضطراب مي‌شود؛ در ضمن، بهتر است که دور قهوه، چاي و نوشابه هاي گازدار را هم خط بکشيد. کافيين موجود در اين نوشيدني‌ها شما را بيدار نگه مي‌دارد، ولي قدرت به خاطر آوردن مطالب را از شما مي‌گيرد. تغذيه در ايام امتحانات:
1- از پرخوري بپرهيزيد. بعضي از دانش آموزان، هنگام امتحانات، به دليل استرس و اضطراب ناشي از امتحان، پرخوري مي‌کنند. پرخوري باعث سنگين شدن انسان و عدم مطالعه دقيق و عدم يادگيري کامل از سوي وي مي‌شود.
2- سعي کنيد که از ميان وعده‌هاي سبک و کم حجم، براي رفع گرسنگي و تقويت خود استفاده کنيد. تمرکز فکري عامل موفقيت بيشتر يکي از مهم‌ترين عوامل يادگيري و نتيجه‌گيري از مطالعه، تمرکز است. تمرکز باعث مي‌شود تا شما در مدت زمان کم، مطالب بيشتري را ياد بگيريد و براي مدت بيشتري، دانسته‌هايتان را در ذهن نگهداريد. در هنگام مطالعه، سعي کنيد که تمام عوامل حواس پرتي را از خود دور کنيد و نسبت به اتفاقات اطراف خود بي‌توجه باشيد. تمرکز در جلسه امتحان نيز، يکي از عوامل مهم نتيجه گيري بهتر از تلاشتان است. قبل از اينکه پاسخگويي به سؤالات را شروع کنيد، کارهايي را که انجام آنها از شما خواسته شده است به صورت دقيق مرور کنيد و پشت و روي هر صفحه را به دقت بررسي کنيد. قبل از پاسخگويي به هر سؤال، آن را دو بار يا بيشتر بخوانيد تا مطمين شويد که محتواي آن را به خوبي متوجه شده‌ايد. دستورالعمل‌ها را دقيق و جزء به جزء بخوانيد و از نوشتن اطلاعات اضافه و نامربوط خودداري کنيد؛ زيرا نمره هر سؤال، تنها به اطلاعاتي تعلق مي‌گيرد که مورد نظر طراح يا طراحان سؤالات بوده است. براي تمرکز بيشتر، اين مطالب را به خاطر بسپاريد:
1- از ارتباط تلفني دوري کنيد؛ زيرا يک مکالمه کوتاه، ممکن است تا چندين ساعت ذهن شما را مشغول کند.
2- عواملي را که باعث حواس پرتي شما مي‌شود، يادداشت کرده و سپس در زمان استراحت به آنها بپردازيد.
3- اشکالات درسي خود را يادداشت کنيد و در زمان باقي مانده تا امتحان، آن اشکالات را از دوستان و همکلاسي‌هاي قوي، اعضاي خانواده و در صورت دسترسي به دبيران، از آنان بپرسيد. 4- سعي کنيد که در محيطي آرام و به دور از سر و صدا مطالعه کنيد.
5- قبل از شروع به مطالعه، همه ملزومات، مانند جزوه، مداد و … را آماده کنيد.
6- اگر در جلسه امتحان به سؤالي برخورديد که هيچ اطلاعاتي راجع به آن نداريد، براي جلوگيري از حواس پرتي و پاسخگويي به سؤالات بعدي، بدون نگراني به آهستگي نفسي عميق بکشيد و باز هم آن را بخوانيد. اگر آرام باشيد و با ذهني شفاف راجع به آن پرسش فکر کنيد، اين احتمال وجود دارد که چيزهايي در مورد آن پرسش به ذهنتان برسند يا لااقل بخشي از آن را جواب بدهيد. اگر هيچ اطلاعاتي راجع به آن سؤال نداريد، اجازه ندهيد که عملکردتان و ساير سؤالاتي که پاسخ آنها را مي‌دانيد، تحت تاثير اين سؤال قرار بگيرند.
7- اگر در امتحاني موفق نشديد، نگران نباشيد؛ چون اين موضوع به شدت باعث حواس پرتي شما خواهد شد. نمره کم شما، هيچ ربطي به امتحانات بعدي شما ندارد؛ بنابراين، خودتان را نبازيد و به خود قول دهيد که با به دست آوردن نمرات خوب در امتحانات ديگر، نمره کمتان را جبران خواهيد کرد. مثبت انديش باشيد افکار و انرژي منفي، نه تنها در درس خواندن، بلکه در تمام مراحل زندگي، از عوامل بسيار مهم عدم پيشرفت و موفق نشدن افراد است. در حال حاضر، بسياري از داوطلبان کنکور در وضعيتي مشابه شما به سر مي‌برند؛ پس به مسايلي که ممکن است باعث ايجاد اشکال در مطالعه شما شود، نپردازيد. با ديدي مثبت به تمام مسايل نگاه کنيد و ايمان داشته باشيد که خداي بزرگ، همه عوامل را در راستاي سعادت و موفقيت شما قرار داده است. براي اينکه افکار منفي را از خود دور کنيد:
1- وقت خود را با افرادي بگذرانيد که به شما روحيه يا در واقع به شما انرژي مثبت مي‌دهند.
2- هر وقت فکري منفي به سراغ شما آمد، فوراً همان فکر را به شکل مثبت تغيير دهيد و با صداي بلند براي خود تکرار کنيد؛ مثلاً ممکن است فکرکنيد: «همه بچه‌ها يک دور کامل درس را خوانده‌اند و به آن مسلط هستند، اما من هنوز با کتاب سر و کله مي‌زنم.» اگر چنين فکري به سراغتان آمد، بلافاصله با صدايي رسا بگوييد: «من قبلاً نيز چنين امتحان‌هايي داده و اکثر مواقع هم از آن امتحانات، نمره خوبي گرفته‌ام.»
3- افکار مثبت و انرژي دهنده خود را در قسمت‌هاي مختلف خانه و در محل ديد خود بنويسيد يا هنگام خواب به آنها فکر کنيد. در پايان اين بحث، بايد اشاره کنيم تا به خاطر داشته باشيد شما قبل از اينکه يک دانش‌آموز باشيد، يک داوطلب کنکور هستيد که خود را براي شرکت در اين آزمون مهم آماده مي‌کنيد؛ پس نبايد اجازه ندهيد تا افکار منفي يا عملکرد ضعيفتان در امتحانات، باعث درگيري فکري شما و عدم نتيجه‌گيري خوب از تلاش چند ماهه‌تان شود. بارها ديده شده است دانش‌آموزاني که به خوبي براي کنکور مطالعه کرده‌اند، به خاطر اضطراب از آوردن نمره کم در يک يا چند امتحان، به کلي خود را باخته و حتي بيمار شده و به راحتي وقت باقي مانده تا کنکور را، که از نظر برنامه کنکوري بسيار مهم است، از دست داده‌اند. شما داوطلب عزيز حتماً به اين نکته توجه داشته باشيد که در صورت کسب نمره بسيار بد نيز، در تابستان وقتي براي جبران امتحانات هست، اما کنکور امسال است که ديگر تکرار نمي‌شود!
علاوه بر موضوع بالا، نکته مهم ديگر اين است که اگر شما دانش‌آموز عزيز، برنامهريزي مناسبي داشته باشيد و وقت خود را به خوبي مديريت کنيد، ميتوانيد افزون بر نتيجه‌گيري عالي از امتحانات، اين فرصت را غنيمت بدانيد و گام مثبتي به طرف کنکور نيز برداريد؛ به اين ترتيب ميتوانيد با يک تير، دو نشان بزنيد.
*هفته نامه پيك سنجش
